Φούγκα για δύο ασύμμετρες φωνές... καθηγήτρια

Φωτό Μηνάς Πατσουράκης

Αλλά…

Όχι πως δεν το ήξερε από την αρχή. Ο Ροδινός την είχε προειδοποιήσει.

-Η μόνη μου επιφύλαξη είναι πως ο Παυλάτος δουλεύει με τους δικούς του ρυθμούς κι αυτό, σε συνδυασμό με την τελειομανία του, τον κάνει εξοργιστικά αντιπαραγωγικό. Οι δημοσιεύσεις της ομάδας του, αν και άψογες ποιοτικά, είναι πενιχρές ποσοτικά. Μην περιμένεις γρήγορη εξέλιξη εκεί μέσα.

Όταν είσαι τόσο νέα, όσο εκείνη, ο χρόνος είναι αγαθό σε υπερεπάρκεια. Νομίζεις πως η νιότη θα διαρκέσει αιώνια, ο χρόνος  θα είναι πάντα άφθονος, οι καθυστερήσεις δεν θολώνουν το πλάνο σου. Μα μετά από τρία γόνιμα  χρόνια δίπλα του, ήταν λογικό να αποζητήσει και την καρποφορία. Πώς να την διεκδικήσει, όμως, και πώς να διαμαρτυρηθεί αφού οι κανόνες του παιχνιδιού ήταν δεδομένοι από την αρχή;

Στο σημείο ακριβώς αυτό εμφανίστηκε ο Ελευθερόπουλος.

Για τον Παυλάτο ήλθε φυσικά – εκείνη ούτε ακουστά δεν την είχε. 

Ο Ελευθερόπουλος δούλευε στον Δημόκριτο σ' ένα πείραμα με υπεραγωγούς και του ταίριαζε γάντι ο πειραματικός εξοπλισμός της ομάδας Παυλάτου. Τώρα την ευκαιρία την άρπαξε εκείνος για λογαριασμό της – φαίνεται πως κάποιες ενοχές για την καθυστέρηση δούλευαν υπόγεια μέσα του.

-Δεν μπορώ να εμπιστευτώ την πειραματική διάταξη σε κανέναν άλλον εκτός από την Αίγλη. Μαζί της θα συνεργαστείς και οι δημοσιεύσεις που θα προκύψουν θα πιστωθούν και στους δυο σας. Η παρουσία μου είναι δεδομένη μα η επιστασία μου θα είναι αφ’ υψηλού. Έχω απόλυτη εμπιστοσύνη στις ικανότητες και των δυο σας. 

Η συνεργασία αποδείχτηκε άψογη, ο Ελευθερόπουλος ήταν εξαιρετικά ικανός επιστήμονας και η Αίγλη είχε ήδη αποκτήσει μεγάλη πειραματική εμπειρία. Η διαδικασία εξελίχθηκε ταχύρυθμη και πριν το καταλάβει δεν χόρταινε να καμαρώνει το,  δημοσιευμένο στο αγγλόφωνο έγκυρο επιστημονικό περιοδικό, άρθρο  στην κορυφή του οποίου φιγουράριζε,  με λατινικά στοιχεία, και το όνομά της. Κι επειδή τρώγοντας έρχεται η όρεξη, ο Ελευθερόπουλος εισηγήθηκε τη συνέχιση της συνεργασίας και κανείς δεν θα μπορούσε να έχει αντίρρηση για κάτι τέτοιο. Οι δημοσιεύσεις έφερναν η μία την άλλη...

...................................................................................................................................................................

-Μας μνημονεύουν ακόμα, της είπε με καμάρι ο Ελευθερόπουλος καμιά δεκαριά χρόνια αργότερα όταν ήλθε για κάποιο συνέδριο στα Γιάννενα.

-Δεν είναι πολύ νωρίς για μνημόσυνα; απάντησε χαριτολογώντας.  
Η αλήθεια είναι όμως πως ήταν μεγάλη ικανοποίηση να εξακολουθούν να γίνονται αναφορές στα άρθρα τους παρόλο που ήταν αρκετά ώριμη για να έχει ήδη καταλάβει οι Ιθάκες τι σημαίνουν.  Έχει καταγραφεί στα ιστορικά ανέκδοτα το κακεντρεχές, αλλά πέρα για πέρα αληθινό σχόλιο του Τσάντγουικ - "πατέρα" του νετρονίου -  που μιλώντας για τις επιστημονικές ανακοινώσεις συναδέλφων του είχε δηλώσει απαξιωτικά: “άλλο ένα κακάρισμα. Θα υπάρξει ποτέ κανένα αυγό;” Η  Αίγλη είχε αποδεχτεί πως οι δημοσιεύσεις της δεν ήταν παρά κακαρίσματα, όχι επειδή υποτιμούσε τη δουλειά της αλλά γιατί είχε ενστερνιστεί την άποψη πως η επιστήμη δεν είναι πια μοναχικός δρόμος. 

Έχει περάσει ανεπιστρεπτί η εποχή που ο πολύς Lavoisier είχε μείνει άγρυπνος τρία μερόνυχτα να συντηρεί τη σιγανή φωτιά για να κάψει σιγά-σιγά όλο το οξυγόνο μέσα στον σωλήνα με τον υδράργυρο και να πάρει αυτό το κάτι που περίσσευε. Αυτό το κάτι που δεν ήξερε τι είναι αλλά ήξερε πως "είναι εκεί" και στερεί τη ζωή από τα διάφορα μυγάκια που πέταγαν μέσα κι έτσι το είπε ά-ζωτο.  Σήμερα οι ιδιοφυείς  χαράζουν τον δρόμο – χωρίς αυτούς δεν γίνεται τίποτα. Δεν φτάνουν όμως. Χρειάζεται να περιστοιχίζονται από  τους πολλούς, τους  μέτριους, που θα κάνουν την χαμαλοδουλειά. Αυτοί θα συλλέξουν αργά, βασανιστικά, επίπονα, επώδυνα μερικές φορές, εκείνες τις πληροφορίες που συνηθίζουμε να αποκαλούμε βάσεις δεδομένων. Πάνω σ’ αυτές θα πατήσουν οι πρωτοπόροι και θα φέρουν το επαναστατικά καινούργιο που θα κάνει όλη την ομάδα να πανηγυρίζει. Μα η φήμη, η αίγλη, η αθανασία, η δόξα, η αναγνωρισιμότητα, η ινδαλματοποίηση, τα βραβεία, θα είναι για τον ένα. Η κοινωνία δεν θα υποψιαστεί ούτε θα νοιαστεί για το πόση δουλειά υπάρχει σαν υπόστρωμα κάτω από κάθε επιστημονική ανακάλυψη. Η Αίγλη είχε  τοποθετήσει τον εαυτό της στους “μικρούς”, αξιολογούσε το ίχνος της στον κόσμο της επιστήμης  σαν ένα ρηχό αυλάκι. Τόσο ρηχό που η σκόνη από το πέρασμα του χρόνου ήταν αρκετή να το λειάνει, να το εξαφανίσει σχεδόν έτσι που να μην είναι ορατό από την μεθεπόμενη επιστημονική γενιά. Ακόμα κι αν δεν είχαν υπάρξει ποτέ όλες οι δημοσιεύσεις της, τα άρθρα και οι ανακοινώσεις, οι ομιλίες σε διεθνή συνέδρια, τα συγγράμματα, μακροπρόθεσμα κανείς δεν θα το έπαιρνε χαμπάρι.

Να ξεκαθαρίσουμε πως αυτή η ώριμη αυτοεικόνα αναφερόταν στη θέση της Αίγλης στο σύνολο της επιστημονικής κοινότητας. Στον μικρόκοσμό της ήταν μια αξιοσέβαστη και δημοφιλής επιστήμονας. Δεν είχε απλώς αντιγράψει το προφίλ Παυλάτου, το είχε αφομοιώσει, το είχε φιλτράρει και είχε διαμορφώσει τη δική της προσωπικότητα με σαφείς επιρροές από κείνον. Άλλωστε η χαρά που έπαιρνε μετά από κάθε επιστημονική επιτυχία δεν ήταν είδωλο, ήταν μια άσπρη πέτρα που έριχνε στο πιθάρι της ζωής να κάνει παρέα με τις μαύρες περιμένοντας να φτάσει η ώρα του τελικού απολογισμού.

Κάτασπρη, ποταμίσια, στρογγυλεμένη από την ορμή του νερού, η πέτρα της ολοκλήρωσης της διδακτορικής διατριβής. Έκανε την παρουσίαση με την άνεση του γνώστη, τη σαφήνεια που δεν αφήνει περιθώρια αμφισβήτησης, την πειστικότητα που επιτρέπει να διαφανεί πόση δουλειά κρύβεται πίσω από μια εικοσάλεπτη ομιλία και την αποκλειστικά δική της σκηνική παρουσία, καλύπτοντας τις ερωτήσεις που της υποβλήθηκαν και αφήνοντας τις καλύτερες εντυπώσεις. Κατεβαίνοντας από το βάθρο διέκρινε ανάμεσα στο ακροατήριο τον άντρα της και τον Παυλάτο.

Χρωστούσε και στους δυο. 

Στην έξοδο είχε  ένα στιγμιαίο δίλημμα σε τίνος την αγκαλιά να χωθεί πρώτα.

Μεγάλες στιγμές για ένα μικρό δημιούργημα.

Η χαρά ήταν γνήσια και αυθεντική, αλλά  στιγμιαία. 

Αριστούχος διδάκτωρ των Φυσικών επιστημών.

Ε, και;;;

Ήταν η εποχή που ξεφύτρωναν σαν μανιτάρια τα επαρχιακά Πανεπιστήμια.

Οι περισσότεροι συνάδελφοι σνόμπαραν την αποκέντρωση, δεν ήταν διατεθειμένοι να απαρνηθούν το κύρος του μεγάλου Ιδρύματος, την ασφάλεια των οργανωμένων δομών, το γόητρο του αρχαιότερου Πανεπιστήμιου της χώρας για να ξεκινήσουν να στήνουν κάτι από την αρχή με πενιχρή οικονομική επιχορήγηση – ήταν κοινό μυστικό ότι οι κυβερνήσεις μετά την  ίδρυση άφηναν τις Σχολές στην τύχη τους, στην καλύτερη περίπτωση στον πατριωτισμό των διδασκόντων. 

Όταν προκηρύχθηκε μια θέση λέκτορα στη νεοσύστατη Φυσικομαθηματική σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, που είχε άμεση σχέση με το θέμα του διδακτορικού της, είδε το χέρι της μοίρας. Η ζωή κάνει κύκλους. Η συνονόματη γιαγιά είχε φύγει από την περιοχή, εκατό χρόνια πριν, για να παντρευτεί στο νησί. Η Αίγλη είχε ρίζες στην Ήπειρο, οι αναμνήσεις της από καλοκαιρινές επισκέψεις στα Δολιανά, το χωριό της γιαγιάς Αγλαΐας, είχαν τη γλύκα της διαφορετικότητας. Ένα παιδί μεγαλωμένο δίπλα στη θάλασσα - μια αληθινή θαλασσοκόρη - ανακάλυπτε τη γοητεία του υψόμετρου. Το γαλάζιο του νερού και το χρυσό της άμμου, οι σταθερές χρωματικές αξίες που είχαν καταγραφεί μέσα της από τα  γεννοφάσκια της, έδιναν τη θέση τους στο πράσινο των βαθύσκιωτων ρεματιών. Πώς να βάλει σε σύγκριση το κελάηδημα των αηδονιών  με  το κρώξιμο των γλάρων; Πώς να χορτάσει τα παγωμένα νερά του ποταμού Καλαμά που έδιναν στο κολύμπι μια αίσθηση τόσο ερεθιστικά διαφορετική από κείνη των ζεστών, ρηχών νερών του Ιονίου; Ξαναγύριζε στο νησί διπλά ερωτευμένη μαζί του σαν τον σύζυγο που, μετά από μια πρόσκαιρη λάγνα απιστία, επιστρέφει στην εστία ανανεωμένος σε εμπειρίες αλλά με την αίσθηση πως το διάλειμμα, όσο ωραίο κι αν ήταν, πάει πια τέλειωσε και τώρα  βρίσκεται ασφαλής εκεί όπου ανήκει.

Ο συναγωνισμός ήταν μικρός, το βιογραφικό της αρκετά πλούσιο για την ηλικία της, πήρε τη θέση χωρίς δυσκολία, χωρίς μεσολάβηση, χωρίς καν να χρειαστεί να επισκεφτεί κάποιον ηλικιωμένο καθηγητή. Ο άντρας της δέχτηκε ασμένως τη μετακόμιση από το κλεινόν άστυ (που, αρχές της δεκαετίας του '80, είχε αρχίσει να γίνεται ελεεινόν). Ο τρίχρονος γιος τους και η νεογέννητη κόρη τους μόνο να κερδίσουν είχαν μεγαλώνοντας στην επαρχία. 

Και να την σήμερα, αναπληρώτρια καθηγήτρια στα Γιάννενα, να διστάζει -  να ντρέπεται σχεδόν- ν’ αποκαλύψει στον Μιχαλιό την επαγγελματική της ιδιότητα.

Πώς τα είχε φέρει έτσι τούμπα η ζωή;

Ποιος θα μπορούσε να προβλέψει μια τέτοια αντιφατική εξέλιξη σε μια φροντιστηριακή αίθουσα τριάντα χρόνια πριν;

Τύχη, επιλογή ή αναγκαιότητα;

Πώς να ξέρει;

Είχε τόσο λίγα στοιχεία για τη δική του οπτική.

Άξιζε να μάθει περισσότερα.

Είχε κάνει καλά που τον αναζήτησε!

ΤΕΛΟΣ ΤΡΙΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ